Over Culturen en Legoblokjes
Eén van de grotere stommiteiten in onze eerder kortzichtige manier om met gezondheid om te springen is het geven van de naam “ziektekiemen” aan de bacteriën.
Deze zeer ongenuanceerde en meestal foute naamgeving heeft de poort open gezet naar een destructieve benadering van de microörganismen, die vanaf dat moment volgens de “wetenschappers” per sé zo snel mogelijk moesten worden uitgeroeid. Bacterie dodende middelen zoals antibiotica, antiseptica in de gezondheidszorg en DDT in de landbouw hadden tot doel ervoor te zorgen dat we zo snel mogelijk ziektekiemvrij en dus gezond zouden worden.
In de jaren vijftig en zestig was het voor ons perfect helder: ons leven zou er alleen maar op verbeteren moesten we er in slagen om die vermaledijde ziektekiemen uit te roeien.
Helaas bleek de natuur weer slimmer dan wij, die ons steeds, niet gespeend van enige hoogmoed, de “homo sapiens” noemen. We koesteren steeds de illusie dat we de macht hebben over alles en de natuur naar onze wil kunnen vormen.
Het zit namelijk zo dat de bacteriën hun genetisch materiaal (DNA) afhankelijk van de omstandigheden kunnen verbouwen, stukjes tusenvoegen en stukjes wegnemen en dat ze daarbij zelfs kunnen kiezen uit de genenpoel van andere microörganismen in hun omgeving.
Dus een beetje zoals we als kind met legoblokjes uit een grote bak aan het bouwen kunnen gaan. Die onooglijke microörganismen zijn ons dus gewoon te slim af.
Uit onderzoek blijkt dat de bacteriën hun combinatiemogelijkheden groter worden naarmate ze met meerdere andere bacteriestammen samenleven. Dit is waarom bacteriën zo snel resistent worden aan bestrijdingsmiddelen en zich kunnen aanpassen aan zeer bizarre leefomstandigheden. We mogen terecht spreken van een “bacteriecultuur” waar de onderlinge organismen in hun samenleven op een zeer open en creatieve manier aan uitwisseling doen om er allemaal beter van te worden. “Synergie” noemt men dat.
Waarmee ik dus niet wil beweren dat bacteriebestrijdende middelen in bepaalde omstandigheden niet zinvol kunnen worden ingezet. Nemen we het voorbeeld van een tandabces. Op zich ontstaat zo een abces omdat we een ongunstige situatie hebben verwaarloosd, genegeerd en uit de hand hebben laten lopen. Zo ontstaat een noodsituatie. Indien ons afweersysteem dan zo verzwakt is door andere omstandigheden, zijn we op dat moment niet in staat deze bacteriële overwoekering in te dijken en kunnen we de hulp van antibiotica of antiseptica best gebruiken.
Maar laat duidelijk zijn: Enkel in een behoorlijk uitzonderlijke noodsituatie.
En dit genuanceerde en realisitische beeld is mijlenver verwijderd van het dagdagelijks onbegrensd inzetten van bacteriedodende middelen. Het zogenaamd preventief inzetten van antibiotica is te gek voor woorden. Listerine, bijvoorbeeld, werd een veelgeprezen zogenaamd “mondontsmettend” middel toen bleek dat het ongeschikt was om operatiezalen mee te ontsmetten.
Landbouwgronden worden “ontsmet” met uiterst giftige en voor de mens kankerverwekkende produkten, terwijl het kilometerslange wortelstelsel van één plant het nodig heeft om samen te leven met een mooi gevormde cultuur van heel wat diverse microörganismen.
Een mens heeft het ook nodig om samen te leven met een hele cultuur van diverse bacteriën. In onze darm zijn het er naar schatting honderdduizend miljard. Elk plekje van onze huid heeft zijn eigen specifieke bacteriepopulatie, die zich heeft aangepast aan de omstandigheden. In de vagina van de vrouw zorgen de lactobacillen ervoor dat de zuurtegraad dermate op peil gehouden wordt dat de omstandigheden optimaal zijn voor de vruchtbaarheid.
Bacterieculturen spelen ook in onze voeding een zeer belangrijke rol.
Fermentatie is een proces dat in meer dan 30% van onze voeding wordt gebruikt. De brouwer en de bakker waren eeuwenlang belangrijke figuren in elke cultuur. Zij gebruikten fermentatie om gewassen om te zetten in een makkelijker verteerbare of beter te bewaren vorm. En verder is het gebruik van fermentatie bekend bij het maken van wijn , azijn , kaas, yoghurt, tempeh, miso, zuurkool enzovoort. Minder voor de hand liggend is bijvoorbeeld dat olijven pas lekker worden na fermentatie in een eenvoudige pekeloplossing en dat salami en ketchup in origine gefermenteerde produkten zijn .
In de hedendaagse industriële productiemethoden komt er nog maar weinig geduldige fermentatie aan te pas. Zelfs zogenaamde kaas hoeft niet meer maandenlang te “rijpen” maar wordt gewoon “gemaakt”.
Als je beter kijkt zal je zien dat fermentatie en het eten van natuurlijk gefermenteerde produkten heel wat voordelen biedt:
1) Het is een eenvoudige en energievriendelijke manier om bepaalde groenten voor ons eetbaar en verteerbaar te maken
2) Door de fermentatie worden toxinen in de oorsponkelijke substraten afgebroken
3) De microörganismen produceren tijdens de fermentatie extra vitaminen en nutriënten
4) Fermentatie geeft het produkt een betere smaak.
5) De microörganismen in een gefermenteerd product zijn gunstig voor onze darmflora en onze immuniteit.
Vandaag vinden we in de supermarkt nog wel produkten die ooit eens zijn ontstaan uit een dergelijk fermentatieproces, maar door de industriële produktiemethoden steriel gemaakt zijn.
Het is voor je gezondheid belangrijk om je angst, in dit geval de angst voor bacteriën, los te laten en te durven kijken naar wat je zelf met behulp van die bacteriën voor je voeding kan doen.
Eén van de dingen die mij fascineren is de grote dualiteit die ontstaat in het menselijke gedrag als men maar genoeg voeding geeft aan angst.
Op zich weten we wel dat middelen om bacteriën te bestrijden giftig zijn en ongezond. Maar als zogenaamde kenners en deskundigen ons maar bang genoeg maken, dan hebben we toch het idee dat we niet zonder die spullen kunnen en dan blijken we ons “gezond verstand” ineens compleet kwijt te zijn geraakt.
Neem bijvoorbeeld de Helicobacter Pylori. Dat is een bacterie die vooral voorkomt in het begin van het spijsverteringskanaal. Mensen krijgen zogenaamde maagzweren, die meestal voorkomen net voor of net achter de maag, doordat ze de slijmvliezen van hun slokdarm of dunne darm beschadigen met het eten van zaken die ze niet verdragen. Ook stress en spanningen spelen daarbij een rol.
Onderzoekers vonden in die laesies grotere hoeveelheden van de H. Pylori en meteen werd deze bacterie gebombardeerd tot de oorzaak van maagzweren. Deze (foutieve) gedachtensprong werd maar wat graag gemaakt omdat men voor de aanpak van maagzweren op die manier kon terugvallen op een gekende therapie: antibiotica.
Maar door het uitroeien van de H Pylori verloor het lichaam een belangrijke hulp in het reguleren van het maagzuur en de vertering.
Laat daarom 2015 het jaar zijn van de Cultuur in elke betekenis van het woord. We kunnen niet zonder de kunst die voortspruit uit de creativiteit. We kunnen niet zonder onze eigen creativiteit. En we kunnen vooral niet zonder de verschillende culturen van microörganismen waarmee we samen leven.
Het is zo simpel om zelf weer terug gefermenteerde voedingsmiddelen te maken. Het begint met het opnieuw bakken van je eigen brood, het thuis maken van yoghurt of Kefir. Een iets grotere uitdaging vind je in het maken van zuurkool op wortel/knolseldersalade.
En eens je de microbe te pakken hebt (!) ga je zelf je favoriete drankjes maken, salami’s en sausjes samenstellen.
Op die manier bewaar je, zonder te koken, dus met behoud van de nutriënten, de goede eigenschappen van vruchten en je krijgt er bovendien de voor je darmen zeer noodzakelijke goede microörganismen bovenop.
Door het gebruik van vers gefermenteerde produkten zien we de immuniteit sterk verbeteren, allergieën en intoleranties afnemen. En het leukste is: je hoeft er helemaal niet veel energie in te stoppen, want de bacteriën doen het werk voor jou.
Veel fermenteerplezier!